ویروس کرونا، تهدیدات و فرصت ها
مهدی خوشحال، ایران فانوس، 06.04.2020
سال ها قبل یکی از روزهای تابستان که معمولاً هفته ای یک بار نزد دوستم که در اسکله قایقرانی گل لاله در بلوار انزلی کار می کرد می رفتم متاسفانه آن روز دوستم سر کار نبود و من حین بازگشت متوجه یکی از قایقرانانی شدم که پرده پارچه ای توالتی را که در چند متری اسکله و در میان سنگ و بتون قرار داشت، کنار زد و در حین بیرون آمدن، فاضلاب توالت در حال ریختن به درون رودخانه بود. این موضوع مرا متعجب کرد و با خود فکر کردم، مردمی که شهرنشین بوده و درآمدشان نیز خوب است و به کسی نیز مالیات نمی دهند چرا هیچ توجه ای به بهداشت و محیط زیست ندارند. سپس راهم را به سمت موج شکن که حدود پانصد متر از اسکله قایقرانی فاصله داشت ادامه دادم اما در حین راه رفتن پایین نرده ها و کناره آب را نگاه کردم که باز هم در کمال تعجب متوجه شدم فاضلاب شهری نیز که از زیر بلوار وارد رودخانه ای که متصل به دریا بود، وارد می شوند.
همین طور که به سمت موج شکن نزدیک می شدم با خود فکر می کردم که همین فاضلاب از طریق رودخانه به دریا می ریزند و خوراک ماهی ها می شوند و همان ماهی ها توسط مردم خورده می شوند و بی جهت نیست هر روز که می گذرد مزه و طعم ماهی و برنج و نان و میوه و سایر غذاها تغییر می کنند اما این تغییرات چون آرام آرام اتفاق می افتند ما متوجه دگرگونی در ماهیت آب و هوا و طبیعت و غذاهایی که از دریا و زمین به دست می آوریم و مصرف می کنیم نیستیم.
داستان ویروس کرونا که طی چندین ماه اخیر بخش زیادی از زندگی و کار و کسب مردم جهان را تعطیل و تحت تاثیر قرار داده طبعاً هر کسی از ظن خود و به تناسب شغل و کار و فهمش از این اپیدمی و کم و کیف اش نظر می دهد و همچنین کسانی در پی یافتن راه حل و دارو و واکسن ضد کرونا هستند.
در این میان، کسانی ویروس کرونا را توطئه قدرت های مشکوک جهت کنترل جمعیت و بازار، می دانند و کسانی هم ویروس را بر آمده از حیواناتی که خوراک انسان ها شده اند؛ با این وجود، فرق زیادی نمی کند، ریشه هر دو، به یک جا بر می گردد و آن خود انسانی است که توسط تکنولوژی و یا آلوده کردن طبیعت، بلایی را سر خود و دیگران آورده که تا امروز همه سرش مانده اند و نمی دانند که این معضل و بیماری همه گیر النهایه چطور ختم به خیر خواهد شد. طبعاً این بیماری و اپیدمی تهدیدهای فراوان و در کنارش فرصت هایی نیز برای مردم و طبیعت و محیط زیست، به دنبال دارد.
در بحث مبارزه با کرونا و این که به سادگی همه ی تقصیر را به گردن ویروسی که با همه کوچکی و ضعفش به همه مردم دنیا اعلام جنگ و جنگ نابرابر داده، راه حل نیست بلکه باید به ریشه تقصیرات و قصورات نگاه کرد و راه حل و واکسن را از ریشه و مسبب اصلی آن جستجو کرد. مبارزه را بهتر است از خودمان آغاز کنیم که در مقابل ویروسی که با چشم دیده نمی شود ولی میلیاردها انسان را به زندان خانگی منتقل کرده است این چنین درمانده و ناتوان هستیم. کجای کارمان اشکال داشت که از دل طبیعت و حیوان، ویروسی کشنده سر بر آورد و به جان مردم افتاد. آیا اشکال در مسامحه و سهل انگاری و علوم ناقص ماست و یا بودجه ای که هنوز هم قادر به پرداخت آن جهت بهینه سازی محیط زیست و بهداشت و سلامت مردم و تهیه واکسن، نیستیم.
تهدیدها را کم و بیش بسیاری گوشزد کرده و خاطرنشان کرده اند که در مرتبه اول مرگ و میر بسیاری را در بر دارد و فقر و بیکاری و تورم را افزایش خواهد داد. اما فرصت ها همچنین می تواند مردم و مسئولین و دست اندرکاران را از خواب غفلت بیدار کند و مردم را مانند یک زندانی که نمی داند کی آزاد می شود در خود فرو ببرد. این روند، آگاهانه و یا خود به خودی، تغییراتی را در حیطه ذهن و عمل و رفتار، رقم خواهد زد و سرفصلی را آغاز خواهد کرد که آن نظام جهانی که تا امروز حاکم و برقرار بوده و کارکرد و معایبی داشته است در هر دو صورت تمام شده و ما پس از بحران کرونا شاهد یک نظم نوین جهانی خواهیم بود که در کنارش انقلاب عظیم جهانی در ذهن و فلسفه را به دنبال دارد. انقلابی که به ناگزیر بسیاری از قید و بندها و قراردادهای اجتماعی و سیاسی و تولید و مصرف مردم را به نفع تکامل و روند جدید بر هم خواهد زد.
ما نیازمند آن هستیم تا بدانیم، در کجا ایستاده ایم و در خانه تکانی جدید چه چیز خانه، کهنه و بلامصرف است و می بایست هر چه سریعتر از خانه بیرون انداخته شود و در ازای آن چه چیز جدید و به درد بخوری نیاز خانه و انسان خانه نشین است. انسانی که از این پس، مهد کودک و مدرسه و دانشگاه و اداره و کارخانه و تولیداتش را بمثابه گذشته نیازمند نیست بلکه در دنیای جدید ممکن است همه را یکجا و در درون خانه جا دهد و به کار گیرد. بنابراین، از خطر و مرگ و میرهای کرونا می توان و ناچار بایست فرصت های تازه خلق کرد و به کار گرفت همان طور که نظام سرمایه با همه زیان ها و دشواری کار در صدد آن است تا توسط ویروس مرگبار کرونا قشر بلامصرف و زیان ده جامعه را پالایش و از سر راه بردارد. چون وقتی که بحث بقاء، بقاء فرد و جامعه و بازار سود و زیان در میان است نظام سرمایه در راستای بقایش و این که به آسانی دفرمه و واژگون نگردد، به انواع و اقسام روش ها و حیله ها متوسل خواهد شد و بخشی از جامعه را که زیانش از سودش بیشتر است را قربانی خواهد کرد.
ما در نظام آینده و دوران پساکرونا شاهد دگردیسی و دفرمه شدن نظام های سیاسی خواهیم بود. اگرچه نظام ها از ترس، به درونگرایی و ناسیونالیسم و اقتدار پناه خواهند برد اما هم چنان نیازمند نگاه و فلسفه جهانی خواهند بود که در بروز حوادثی چون کروناویروس و ویروس های کشنده تر بدون کمک و همراهی جهانی راه به جایی نخواهیم برد.
در نظام اداری و تولید و بوروکراسی و مصرف و جامعه از مهد کودک گرفته تا مدرسه و دانشگاه و اداره و کارخانه و تولیداتش را ناچاریم، سبک و پالایش کنیم تا بهتر بتوان خود را با دنیای جدید وفق داد و سریعتر راه پیمود و دچار معضلاتی چون کرونا و ویروس های خطرناک تر نگردیم لذا در نظام سیاسی و اجتماعی و تولید و مصرف و علوم جدید، می بایست هر آنچه به درد نخور و دست و پاگیر ذهن و عین مان بوده و همچون عادت و قانون و قرارداد شده و دست و پایمان را بسته بود، بی ترس و هراس، قید و بندها را در راستای آزاد کردن انرژی ها از هم گسسته و وارد عصر و دنیایی شد که در آن دنیا دشمنی چون ویروس کرونا قادر به تلف کردن و اتلاف انرژی ها نباشد.
در دنیای جدید و پساکرونا از درس و مشق تا فرهنگ و فلسفه، از تولید تا مصرف، می بایست در راستای نیاز روز و نیاز آینده مردم جهان باشد و نه یادگاری از جمجمه مردگان و مردگانی که از خود به ارث گذاشته اند.
در نظام آینده، طبیعی است که اقلام حیاتی چون اینترنت و بهداشت و محیط زیست و حمل و نقل و آن دسته که کارایی دارند، قوت خواهند گرفت و در مقابل، سایر اقلام دست و پا گیر و کهنه و به درد نخور تحلیل خواهند رفت و به بایگانی تاریخ خواهند پیوست.
„پایان“