زبیگینو برژینسکی، دیپلمات و استراتژیست آمریکایی لهستانی، دانش آموخته هاروارد، شوروی شناس برجسته و مشاور امنیت ملی کارتر و مشاور دولت ریگان بود. او استفاده از نیروهای جهادی علیه کمونیسم را وارد سیاست خارجی آمریکا کرد.

بدون شک برژینسکی را باید معمار ظهور و رشد جهادیست‌های اسلامی در سیاست بین‌المللی دانست. برژینسکی در مصاحبه‌ای می‌گوید: „روزی که روس‌ها بطور رسمی از مرز [افغانستان] گذشتند، من به رئیس جمهوری کارتر نوشتم که ما هم اکنون این فرصت را داریم که به روس‌ها „جنگ ویتنامشان“ را عرضه کنیم. واقعا این طور بود، برای مدت ده سال، مسکو مجبور بود در جنگی وارد شود که حکومتش توانایی پیش برد آنرا نداشت.“

برژینسکی نظریه‌های ژئوپلیتک های قبلی را به‌روز نمود و قابلیت کاربردی در سیاست خارجی امریکا در برابر شوروی داد. او در کتاب „برنامه بازی، چارچوب رویارویی امریکا و شوروی“ نشان داد که برخورد ابرقدرت‌ها امر „ناگزیر“ است و „انتخاب“ آنها نیست اما ماهیت منازعه میان دو ابرقدرت تحول یافته است. سه منطقه اوراسیا، ژاپن و کره در شرق دور، افغانستان در مرکز اوراسیا و لهستان در شرق اروپا محل‌های منازعه و رویارویی امریکا و شوروی است. از آنجا که افغانستان به عنوان یک „کشور ارتباط دهنده“ میان مناطق در قلب اوراسیا است، آشفتگی در افغانستان تمام منطقه را ناآرام و بی ثبات می سازد.

از نظر او، شوروی همواره یک کشور „محاط به خشکی“ بوده است و در طول تاریخ روسیه و پسان شوروی در پی دستیابی به دریای آزاد تلاش کرده است. تئوری محاصره شوروی بعد از جنگ دوم جهانی در سیاست خارجی امریکا تطبیق می‌شد و برژینسکی نوآرری‌های بیشتر وارد این سیاست نمود و از طرح کمربند سبز دور شوروی دفاع می‌کرد.

• زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی آمریکا در دوران انقلاب ۱۳۵۷ درگذشت
• برژینسکی با اشاره به وضعیت خاورمیانه خواستار توافق اتمی با ایران شد
• چرا برژینسکی بی سر و صدا دنبال بهشتی بود؟

حق نشر عکسGETTY IMAGES

بنابراین، برژینسکی تئوری اتحاد آمریکا با کشورهای رقیب نزدیک شوروی مانند چین و ژاپن و کشورهای اطراف شوروی در جنوب و غرب آسیا و اورپای شرقی را تکمیل و به روز نمود و با توجه به ماهیت ضد دینی کمونیسم و دشمنی عقیدتی مسلمانان با کمونیسم بهره برداری نموده و توصیه کرد که یک „کمربند سبز“ از نیروهای جهادی مسلمان در برابر شوروی ایجاد شود.

برژینسکی در اواخر دهه ١٩٨٠، به ویژه در تحولات داخلی لهستان با حمایت مستقیم از جنبش همبستگی و با ایجاد گروه های جهادی افغانستان نقش تاریخی بازی کرده است.

حق نشر عکسGETTY IMAGES

برژینسکی به عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا نقش محوری در هماهنگی گسترده استخباراتی با کشورهای مسلمان مانند پاکستان، مصر، عربستان و کشورهای غربی و اسرائیل و رقبای شوروی مانند چین و ژاپن برای تمویل تسلیحاتی و بشردوستانه مجاهدین افغانستان را بازی کرد.

عملیات سایکلون سیا در افغانستان با هزینه حدود ٥ میلیارد دالر، بزرگترین و گسترده ترین عملیات تحت پوشش استخباراتی سیا تا آن زمان بود که به گفته برژینسکی از ٣ جولای یعنی شش ماه پیش از اشغال افغانستان توسط شوروی در ٢٤ دسامبر ١٩٧٩ آغاز شده بود. گرچه امریکا دخالت مستقیم در توزیع کمک ها به مجاهدین نداشت و تنها تعداد انگشت شمار ماموران سیا از ساحات هم سرحد میان افغانستان مرتبا بازدید می نمودند.

برژینسکی انتقادهایی که طرح و نظر وی سبب رشد گروهای جهادی شده است را نپذیرفته و می گفت: „چه چیزی در تاریخ مهمتر است؟ وجود طالبان یا فروپاشی شوروی؟ وجود یک تعداد مسلمانهای به هیجان آمده یا آزادی اروپای مرکزی و پایان جنگ سرد؟“